Nghiên cứu mới nhất của Đại học Y Hà Nội đã chỉ ra rằng, ngoài những yếu tố về thay đổi sinh lý sau khi sinh con và tình hình kinh tế gia đình, áp lực phải có con trai để nối dõi tông đường cũng là một nguyên nhân quan trọng làm tăng khả năng phụ nữ mang thai và sau khi sinh con mắc phải trầm cảm.
Vấn đề nghiêm trọng đối với mẹ và con
Chị Mai Ly (tên đã được thay đổi), một phụ nữ 36 tuổi ở Hải Dương, đã phải đối mặt với tình huống khó khăn này. Khi chị sinh con gái thứ hai, gia đình chồng chị đã khinh rẻ, coi thường chị. Trong khi những nàng dâu khác không gặp áp lực tinh thần như vậy vì chồng của họ là con trưởng, gia đình của chị Mai Ly lại muốn chị có con trai để nối dõi tông đường. Vì không chấp nhận ly hôn, chị bị chồng bạo hành tinh thần và thể xác. Chị Mai Ly đã chia sẻ rằng: “Có đêm tôi nằm khóc, nghĩ quẩn, giờ mình bế thằng bé nhảy xuống sông cho họ phải than khóc để trả thù cách họ đối xử với mình. Ý nghĩ ấy nung nấu khiến tôi đã quyết tâm thực hiện. Đúng hôm đó thằng bé bị sốt, nhìn con nằm thiêm thiếp nắm chặt tay mẹ, tôi chợt bừng tỉnh”.
Cuộc sống của chị Linh ở Bắc Ninh cũng gặp phải những khó khăn tương tự khi chị mang thai đứa con thứ hai. Chị đã sụt cân một cách nghiêm trọng, do ăn ít và ngủ ít. Chồng chị là con trưởng nên mẹ chồng từ đầu đã không đồng ý với sự kết hôn của hai người. Chị Linh đã chia sẻ rằng: “May mà sinh được con trai, nếu không sẽ khó ở với gia đình nhà này”. Những suy nghĩ như vậy làm chị cảm thấy căng thẳng, bực bội. Càng thêm phức tạp khi đứa bé thường hay khóc, chồng thì cáu giận, và mẹ chồng chỉ trích chị không biết nuôi con. Tình trạng này đã đẩy chị đến bờ vực suy nghĩ tự tử, nhưng may mắn thay, cảnh tình bình dị đó đã giúp chị tỉnh ngộ.
Cần lên án phân biệt giới tính khi sinh
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, trầm cảm đứng thứ hai trong nhóm bệnh gây nặng nề nhất. Có khoảng 10% – 20% phụ nữ mang thai hoặc sau khi sinh con trên toàn thế giới từng trải qua một dạng rối loạn tâm thần, đặc biệt là trầm cảm. Tình trạng này đang gia tăng ở Việt Nam, đặc biệt là trầm cảm sau sinh. Trầm cảm sau sinh có thể dẫn đến suy nghĩ và hành vi tự tử ở mẹ hoặc gây tổn thương cho con. Tỉ lệ trầm cảm sau sinh ở Việt Nam, theo một số nghiên cứu sàng lọc, có thể lên đến 33%.
Nguyên nhân gây ra trầm cảm sau sinh có nhiều yếu tố, trong đó áp lực phải sinh con trai cũng đóng góp một phần quan trọng. Bà Trần Thơ Nhị, đến từ Viện Đào tạo Y học Dự phòng và Y tế Công cộng Đại học Y Hà Nội, cho biết: “Những thai phụ sinh non có khả năng bị trầm cảm cao gần 3 lần so với bình thường. Những người chồng ưa thích có con trai khiến nguy cơ phụ nữ mắc trầm cảm tăng gần 2 lần so với những trường hợp người chồng không quan tâm về giới tính của con”. Bạo lực gia đình cũng đóng góp vào việc tăng nguy cơ trầm cảm đối với phụ nữ sau sinh. Theo khảo sát, có 6,2% phụ nữ bị bạo hành trong giai đoạn mang thai và 4,9% sinh con nhẹ cân. Hơn một phần ba phụ nữ mang thai bị bạo hành, nhưng gần một nửa số trường hợp không thông báo cho người khác. Phụ nữ mang thai con gái có nguy cơ bị bạo hành gấp đôi so với phụ nữ sinh con trai. Bạo lực tinh thần là hình thức phổ biến nhất, chiếm 32,2%, tiếp theo là bạo lực tình dục với 9,8% và bạo lực thể xác với 3,5%.
TS Dương Minh Tâm, chuyên gia tâm thần tại Viện Sức khỏe tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai), cho biết rằng các bệnh nhân trầm cảm, bao gồm cả phụ nữ mang thai và sau khi sinh, thường đến viện chuyên khoa trong tình trạng muộn màng: “Những trường hợp đến tôi thường rất đáng tiếc. Quần thể người trầm cảm sau sinh giống như hình chóp, chỉ một phần của nó được chữa trị, nhưng phần còn lại rất nhiều người bệnh không được phát hiện và chữa trị”.
Đẩy mạnh chăm sóc tâm thần cho phụ nữ mang thai và sau khi sinh
Qua những tình huống đáng tiếc và những con số báo động, có thể thấy rằng phụ nữ mang thai và sau khi sinh cần được theo dõi kỹ càng về sức khỏe tâm thần. Việc xây dựng và cung cấp các chính sách can thiệp y tế, dịch vụ chăm sóc trước và sau sinh cần được tăng cường và đưa vào thực tế tại các cơ sở y tế. Bên cạnh việc chống nhiễm khuẩn và tai biến sản khoa, các y, bác sỹ cần đặc biệt chú trọng chăm sóc tâm lý cho phụ nữ trong quá trình mang thai và sau khi sinh. Điều quan trọng nhất là sự chia sẻ, sự giúp đỡ từ gia đình và người chồng, để giúp phụ nữ giảm căng thẳng và áp lực khi hoàn thiện vai trò của một người vợ và người mẹ. Đặc biệt, cần hạn chế phân biệt đối xử giữa sinh con trai và con gái, và loại bỏ áp lực về việc nối dõi tông đường từ một phần không nhỏ của xã hội. Chúng ta cần lên tiếng và lên án những phân biệt giới tính có hại này để bảo vệ sức khỏe tâm thần của phụ nữ và sự phát triển bình đẳng cho cả con trai và con gái.
Hãy truy cập Anne Party để cùng tìm hiểu và chia sẻ về các vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần và cách làm cho cuộc sống thêm phong phú và hạnh phúc. Anne Party luôn sẵn lòng đồng hành và mang đến thông tin hữu ích cho bạn!